‘‘Düzgün çalışmayan beyin düzgün çalışmayan vücut demektir. Bu nedenle beynimize zarar veren sebepleri gözden geçirerek değiştirmemiz ya da ortadan kaldırmamız gerekir’’ diyen Nöroloji Uzmanı Derya Uludüz, bilişsel işlevi tehdit eden nedenleri şöyle sıraladı:
1-Fiziksel travma
Hafif bile olsa düşmeler, sarsıntılar, kazalar beyni etkiler. Beyin sarsıntısı sonrasında baş ağrısı, birkaç saniye veya dakikalık bilinç kaybı, yaralanma sürecinde yaşananları hatırlamama, işitme, görme duyularında değişiklikler, dikkat eksikliği ve kafa karışıklığı yaşanabilir. Acil müdahale gerektiren bir tablodur.
2-Madde bağımlılığı
Uyuşturucu maddeler beynin en büyük düşmanlarıdır. Bunlar beynin normal işleyişini bozarken, beyin damarlarında tıkanmalara da yol açar.
3-Sigara
Beyin ve vücuda kan akımını kısıtlar. Sigara kullananlarda odaklanma zorlukları ortaya çıkabilir. Tiryakilerin sadece ciltleri değil beyinleri de hızlı yaşlanır.
4-Alkol
Alkolü orta karar içmek bile beyin işlevlerini etkiler. Alkol kullananların beyni daha küçüktür. Oysa beyin büyüklüğü önemlidir. Prefrontal korteksin (beynin planlama, önceden düşünme ve yargılama ile ilgili bölümü) görevini bozar.
5-Fazla kilo
Yağlar zararlı maddeleri depolar. Vücudunuzda ne kadar çok yağ olursa beyniniz o kadar kötü durumdadır. Çünkü zararlı maddelerden etkilenir. Yüksek yağ seviyeleri ayrıca beynin küçülmesine neden olur. Obezite bilişsel gerileme ve Alzheimer riskini de artırır.
6-Yanlış beslenme
Sağlıksız beslenme beynin hacim, fonksiyon ve yapısal gelişimini bozar. Dolayısıyla aşırı şeker, yağ ve karbonhidrat tüketiminden kaçınılmalı. Zinde bir beyin için beslenmede zeytinyağı, Omega-3 gibi sağlıklı yağlara, taze ve mevsiminde sebze ve meyvelere, çiğ kuruyemişlere, bakliyatlara, tam tahıllara ağırlık verilmelidir.
7- Yalnızlık
Yalnızlık, genellikle olumsuz düşünceleri tetikler. Bu da beyinde beta-amiloid birikimini tetikleyerek zamanla demansa (bunama) kapı aralar. Bilimsel araştırmalar, kısa süreli de olsa iletişim kurmanın beyni çalıştırmaya yettiğini gösteriyor. Yakın arkadaşlarınızı arayarak ya da kapı komşunuzla sohbet ederek beyninizi aktif hale getirebilirsiniz.
8-Kronik stres
Ağır iş yükü, maddi sıkıntılar, evlilikteki sorunlar kronik stres sebebidir. Sürekli stres altında olan beyin stres hormonu kortizolü salgılar. Kortizol iştahı ve şekere düşkünlüğü artırarak kilo almaya yol açar. Kas gerginliği ve kronik ağrıları artırır. Tansiyonu yükseltir. Bütün bunlar beyin sağlığını da bozar.
9-Uykusuzluk
Düzensiz bir uyku ve kronik uyku bozuklukları her zaman fiziksel, duygusal ve bilişsel sağlık üzerinde olumsuz etkilere neden olur.
10-Aşırı kafein
Her şeyin fazlasının zararlı olduğu gerçeği kafein içeren besin maddeleri için de geçerli. Gün içinde aşırı kafein alımı beynin; bellek, dikkat, algısal idrak, düşünce, dil ve şuur konusunda kilit rol oynayan gri madde hacmini düşürür.
11-Fazla televizyon izlemek
Aşırı televizyon izlemek çocuklarda hiperaktivite erişkinlerde Alzheimer hastalığı ile ilişkilidir. Günde 2 saatten fazla televizyon izlemek obezite riskini artırır. Fazla kilo beyin için de zararlıdır.
12-Şiddet içeren bilgisayar oyunları
Bu oyunlar şiddete ve öğrenme güçlüğüne yol açar. Beyin görüntülemelerde bu oyunların beyinde madde kullanımı ile aynı bölgeyi harekete geçirdiği tespit edilmiştir. Çocuklar zamanla bu oyunlara bağımlı hale gelir.
13-Su kaybı
Vücudun yüzde 70’i, beynin yüzde 80’i sudur. Yeteri kadar su içmiyorsanız beyin işleviniz de azalır.
14-Yoğun sosyal ağ kullanımı
Sürekli mesaj yazmak ve internette sosyal ağlarda vakit geçirmek dikkat problemlerine yol açar. Zamanla yüz yüze iletişimde zorlanmaya neden olur.
15-Hareketsizlik
Her kasın ihtiyacı olan egzersize beyin de ihtiyaç duyar. Hareketsizlik kan akışını zayıflattığı için beyne yeterli oranda kan gitmez. Hafıza da bu durumdan olumsuz etkilenir.
